cái chảo gang

Chiếc chảo rang vừng đã bốc mùi thơm, bà dừng tay đảo, lấy cải giẻ lót tay cầm hai quai cái chảo vừng nhấc xuống.

Cái chảo gang có từ hồi bà về nhà chồng. Bà nhớ hôm đầu tiên tôi chảo, bà đổ ngập lá chè xanh đầy chảo để đun mấy tiếng đồng hồ. Hôm đấy mẹ chồng bà nói với chồng bà.

- Vợ mày biết làm ăn đấy.

Bà tủm tỉm cười thầm trong bếp vì lời khen, bà muốn nói thầm đến mẹ bà. Đấy nhé !,mẹ đừng lo con gái mẹ về nhà chồng không biết làm gì bị nhà người ta chê nhé.

Bà đổ vừng vào trong cái áo bông ủ lại. Làm thế tí nữa giã vừng mới róc vỏ. Bà châm lại bếp dầu, đáng ra bà cứ để bếp đấy dùng luôn. Có lẽ bà tiết kiệm tí dầu . Lụi hụi châm lại bếp, bắc cái chảo gang đen bóng có lòng trũng ở giữa sáng choang lên bếp, bà đổ lạc vào rang tiếp. Cái chảo làm bà này rang vừng lần đầu khi sinh đứa con thứ ba. Khoảng mùa hè gì đó. Năm đấy mẹ chồng bà bị bắt đi tù vì buôn hàng cấm. Bà rang vừng làm muối vừng để tiếp tế cho mẹ chồng bị bắt.Lặn lội vào mãi tận Nghệ An trại tù nằm sau trong rừng núi. Tàu xuống đến Nghệ An thì đi bộ mang vác các thứ, lội suối, băng đèo bằng đôi chân. Đi hai ngày mới đến nơi. Khi đi qua con suối, bà khát nước định dùng nón múc uống.May có người dân đi qua ngăn lại. Họ bảo con suối này độc lắm vì lá độc rụng đầy trên nguồn, uống là chết. Họ đưa bà bầu nước của họ cho bà uống. Thật là những người tốt,họ còn vác hộ đồ cho bà thêm đoạn đường nữa. Trả tiền nhất định không lấy. Bà gặp mẹ chồng trong trại tù, mẹ chồng bà gầy xanh xao. Hỏi thăm chuyện nhà xong hai mẹ con đều khóc. Hết giờ thăm gặp, bà trao túi muối vừng. Mẹ chồng nhón ít nếm thử khen.

- Ngon lắm con ạ, thôi con về lo nhà cửa. Đừng bận tâm đến mẹ nữa, còn các cháu,mày đi thế này chúng lo ở nhà ai chăm.

Đấy là lần đầu tiên bà biết đến nhà tù,bà sợ lắm khi nghe người ta kể đến nhà tù. Nhà bà ở ngoại thành Hà Nội, từ bé bà chỉ biết đến cánh đồng lúa, ruộng rau.Lúc gần lấy chồng thì bà đi bán hàng xén, khi ấy bà mới biết tí chút về thành thị, về những cuộc sống khác nhau. Thế nên nghe tin mẹ chồng bị bắt lúc bà rụng rời chân tay , hoảng hốt, sợ hãi. Bà cuống quít đi hỏi mọi người xem phải làm gì. Chồng bà đi làm công nhân công trường không có nhà. Lòng dạ bà rối bời bời, rồi bà cũng được người ta an ủi, dặn dò phải đến nơi này xin dấu, nơi kia hỏi đường đi, mang những thứ gì mà người trong tù cần thiết nhất.

Lạc cũng đã được, bà lấy thêm cái áo nữa ủ lạc. Bầy giờ chỉ còn rang muối nữa là xong. Bà trút muối vào chảo. Cái chảo đen bóng vì sử dụng qua nhiều năm tháng đầy , màu trắng của muối càng khiến màu đen bóng ấy dễ nhìn hơn. Muối rang một lúc thì ngả màu trắng trong nhờ nhờ sang máu trắng tinh khôi như tuyết. Hạt muối nổ lép bép, nhảy tưng tưng trong chảo, có hạt bắn vào mặt bà khiến bà phải nghiêng người,nghiêng mặt để đảo muối. Những năm gần thống nhất đất nước, chồng bà bị bắt đi tù vì tội sản xuất trái phép. Kinh tế gia đình mới khá lên thì ông bị bắt . Lúc này bà đã có năm đứa con, đứa lớn nhất mới 11 tuổi , nó là con gái phải bỏ học để phụ mẹ bán hàng rong. Thằng bé nhất lên hai. Bà vừa một tay rang vừng, một tay bế con ru ngủ. Đấy là thời gian cơ cực nhất mà bà trải qua.

Cái chảo gang đen bóng chứa muối rang đã xong. Bà tắt bếp lần cuối cùng. Lấy cối giã lần lượt vừng,lạc, sàng sảy vỏ thật kỹ rội giã muối trộn tất chúng với nhau. Khác với lần rang cho chồng cách đây 20 năm. Bà lấy tóp mỡ trộn thêm vào muối vừng, đó sẽ là món ăn ngon mà để dành được lâu con ạ. Mai bà sẽ vào tù thăm con trai, chính cái thằng bé năm xưa bà bế trong lòng khi rang muối vừng cho chồng. Cái chảo gang đã làm xong nhiệm vụ, trong lòng chảo sạch sẽ bóng loáng. Chỉ có đít chảo bị muội bấc dầu bám bẩn. Bà dùng miếng xơ mướp dúng xà phòng cọ đít chảo sạch sẽ rồi treo lên cái đinh trên tường bếp. Bà chống tay vào đầu gối khó nhọc đứng dậy

Bây giờ bà có năm đứa con dâu,nhưng bà vẫn ăn ở một mình trong căn nhà cũ, tự giặt quần áo, tự thổi lấy cơm. Hôm qua bà bỗng thèm muối vừng, bà nhấc cái chảo xuống để dùng. Tay chân bà lập cập, run rẩy vì tuổi cao hay vì bà bần thần nhìn thấy cái chảo lâu không dùng, sơ suất làm cái chảo rơi xuống suýt nữa vào chân bà. Tiếng choang khiến bà giật mình như nghe tiếng súng, cái chao gang rơi xuống đất vỡ mất một bên quai. Bà cầm cái quai vỡ tần ngần, cô con dâu út ở cửa hàng bên ngoài chạy vào thấy vậy nói.

- Vỡ rồi để bán đồng nát mẹ ạ, bây giờ dùng chảo chống dính, ai dùng chảo gang nữa.

Bà nói

- Mẹ dùng 50 năm cái chảo này đấy. Để mai anh qua mẹ bảo anh ấy có hàn được không.?

Vẫn dùng cái chảo sứt quai ấy, bà rang muối , lạc sau cùng mới đến vừng.Mùi thơm ngầy ngậy của vừng lạc bay khắp nhà sang cả hàng xóm. Bà hàng xóm bên khịt khịt cái mũi nói

- Lâu lắm mới thấy mùi rang vừng nhà ai, chắc làm muối vừng đây.

Anh con trai qua nhà, bà nói

- Mày xem có hàn cái quai chảo cho mẹ không, hôm nọ mẹ làm vỡ

Bà đưa cái miếng quai sứt và chỉ vào cái chảo . Anh con trai định gạt phắt bảo vất cái chảo đi. Anh bộn bề bao nhiêu việc, bao nhiêu thứ lo toan.

Bỗng anh nhìn thấy vài hạt vừng lấm tấm trong cái chảo. Anh cúi xuống cầm chảo lên ngắm và đưa mũi vào lòng chảo hít hơi thật dài, anh nhắm mắt nghĩ. Rồi anh hỏi mẹ.

- Mẹ rang muối vừng làm gì thế?

Bà nói

- Mẹ rang mẹ ăn mà.

Anh con trai.

- Thế mẹ có cho tóp mỡ vào không.?

Bà mẹ lắc đầu. Anh con trai nói

- Tưởng mẹ cho tóp mỡ thì cho con một ít về nhà ăn.

Anh con trai khẽ khàng nâng cái chảo , anh kiếm cái túi nilon to cho cái chảo gang vào , lấy mảnh giấy bọc cái miếng quai sứt đút vào túi quần. Anh ra phố Hàng Thiếc,Lò Rèn tìm chỗ hàn quai chảo, nhưng người ta ai cũng từ chối. Có lẽ vì hàn cái quai chảo thì đáng bao tiền nên họ ngại làm, có hàng bảo anh đổi lấy cái chảo mới các ít tiền.

Hôm sau anh xin nghỉ làm, buộc cái chảo chắc chắn sau xe. Anh về vùng quê tìm thợ hàn chảo gang.