Lang thang.

Nghe tin Bắc Hà có hội của dân tộc miền núi. Thế là cùng anh bạn lên đường, trên đường đi hình dung tới hội người dân tộc có những điệu múa khèn, kèn môi, xoè của các chàng trai cô gái người dân tộc Dao, Thái, Mông...cảnh các chàng trai áo chàm xanh gò minh trên lưng ngựa phi nước đại qua những ngọn đèo cao ngút tầng mây. Cùng anh bạn đi xe máy đến Yên Bái ngược đường quốc lộ 70 đi. Đi được 2klm thì than ôi, con đường gập gềnh sỏi đá, đá các kiểu lổn nhổn trên đường khiến xe xịt lốp, dắt một đoạn thì có chỗ thay săm. Đó là một căn nhà gỗ đơn sơ của cặp vợ chồng già, khi ông chồng loay hoay tìm cách tháo săm xe. Bà vợ mời chúng tôi vào nhà uống nước, nhìn lên tường nhà thấy đầy bằng khen, huân huy chương treo. Chúng nhiều đến nỗi như là cái để trang trí trong nhà. Mà đúng là như vậy vì đồ đạc trong nhà họ chẳng có gì giá trị. Nền nhà bằng đất, vách chỗ gỗ , chỗ vách nứa trát bùn. Mái rạ bạc màu cũ kỹ. Một căn nhà như vậy thì những thứ treo trên tường này lại trở tahnhf vật trưng bày khiến khách vào nhà quan tâm. Huân chương vàng óng mấy loại, bằng khen cũng mấy thứ. Thì ra ông chủ nhà từng là chiến sĩ giải phóng miền Nam, quê ở Nam Hà sau chiến tranh lên đây lập nghiệp.

Trong những tấm bằng khen treo trên tường, một tấm làm tôi chú ý hơn cả là có mảnh giấy nhỏ bằng bàn tay, ghi nhận công lao của đồng chí ( tức chủ nhà) Đoàn Đình Trọng đã tham gia chiến dịch bài trừ tư sản mại bản năm 1975. Ông Trọng đang lúi húi thay săm xe, ông loay hoay khá lâu. Tôi nhìn mãi tấm giấy bằng bàn tay đó rồi ra hỏi bà vợ ông có bán không. Cả hai ông bà hỏi tôi mua làm gì, tôi trả giá 200 nghìn với lý do mua để chơi. Hai ông bà bàn với nhau rồi đắn đo mãi. Họ nhìn tôi với vẻ nghi ngại. Cũng phải thôi , có lẽ từ hồi họ trưng bày những thứ chứng nhận, huân chương chưa có ai hỏi mua gì cả. Anh bạn đi cùng nói tôi điên, ông Trọng thì nói với vẻ nghi hoặc.

- Chắc mua có mục đích gì đấy, không điên đâu.

Tôi càng thuyết phục thì họ càng không bán, có lẽ họ nghĩ tờ giấy đó có giá trị. Họ bảo.

- Để đấy sau này có chế độ gì người ta còn chứng nhận công lao mình.

Than ôi, anh bạn tôi nói thầm.

- Bọn này bị lừa đến lúc chết.

Đúng là như vậy, ông bà Trọng không biết rằng bây giờ tư sản mại bản còn nhiều gấp nghìn lần cái ngày ông bài trừ hồi xưa. Mà cuộc bài trừ ấy có đúng hay sai thì xin miễn bàn. Chỉ biết ngày nay tư sản đầy rẫy đi xe hơi Audi, Méc, BMW còn ộng Trọng và bà vợ trong căn nhà tồi tàn đang ngồi vá xe cho người con của một trong những vị tư sản ngày ấy đã bị cuộc bài trừ lấy hết tài sản tống vào tù.

Thấy không mua nổi, tôi ghé tai anh bạn nói như bí mật, nhưng cố tình cho ông ấy nghe thấy.

- Cái này quý lắm, mang về bán cho dân sưu tập ở Hà Nội phải được đến 10 triệu.

ông Trọng đang cầm cái săm xe, ngẩng đầu lên cười nói

- Biết ngay là mua có mục đích mà.

Chúng tôi trả tiền thay săm ròi đi, cho ông ấy mơ tới tờ giấy bằng bàn tay kia có giá 10 triệu thì những tấm bằng khen to gấp 8 lần có giá thế nào. Đi được một đoạn mới phát hiện ông ta không xiết lại phanh, bắt lại ốc trục. Vào hàng sửa xe khác giật mình, may là bắt xe không rời ra, nếu không chúng tôi nguy mất. Có lẽ ông Trọng ngây ngất quá làm ẩu.