chỉ hươu nói ngựa

Triệu Cao cho người mang con hươu đến giữa triều. Hỏi nhà vua

- đây là con gì ?

Vua ngạc nhiên nói.

- Sao hỏi lạ thế, đấy là con hươu ai chả biết.

Triệu Cao giả bộ ngỡ ngàng .

- đây là con ngựa chứ, sao lại là con hươu. Không tin để hỏi quần thần xem sao.

Quần thần bị hỏi đến, người không nói gì, người sợ Triệu Cao đều nói đấy là con ngựa. Sau nhất trí gần % cả triều đình nhất trí đó là con ngựa. Số ít không bỏ phiếu đều bị hại cả.

Nhưng rồi Triệu Cao cũng bị diệt, nước Tần hùng mạnh thế mà tan rã. Dân tình nổi dậy khắp nơi. Sau Lưu Bang thống nhất lập lại trật tự thiên hạ. Hàng nghìn năm sau trong thiên hạ không ai dám làm cái chuyện chỉ hươu nói ngựa. Vì ấy là điềm nước sắp loạn mới có chuyện càn như vậy.

Mãi lâu lâu sau, ở ngoài Trung Nguyên có nước nhỏ là nước Vệ. Quan lại nước Vệ không cần qua thi cử, việc tuyển trạch rất đơn giản. Quan trên chỉ hỏi rằng.

- 2 cộng 2 bằng mấy.

Kẻ trả lời bằng 4 bị loại.

Kẻ trả lời bằng 5 hay 3 cũng bị loại.

Kẻ trả lời quan trên bảo bằng mấy là bằng đó thì trúng tuyển.

Việc thi cử dễ dãi như thế, mà các quan nước Vệ mấy đời nối nhau giữ vững triều đình đến mấy chục năm. Trải qua bao đời vua. Khổng Phu Tử đi qua nước Vệ vào hàng quán, thấy quán treo đầu dê. Mới gọi một đĩa thịt dê, ăn mấy miếng mới biết là thịt chó. Mới gọi chủ quán lại trách.

- Sao treo đầu dê lại bán thịt chó.?

Chủ quán cười xoà.

- ông từ hẳn từ phương xa đến đấy, không hiểu lễ nghi nước Vệ tôi. Phàm mà treo đầu dê bán thịt dê thì chẳng ai vào ăn cả. Vì nếu đúng thế thì cả người bán lẫn ngưòi ăn đều bị phạm tội.

Khổng Phu Tử rất đỗi ngạc nhiên mói hỏi.

- Sao phạm tội gì.?

Chủ quan lại cười.

- Nhiều tội lắm, tội trốn thuế, tội kích động gây rối, tội tiếp tay cho thế lực thù địch.....

Không Phủ Tử càng thấy lạ hỏi tiếp.

- thế không có tội treo đầu dê bán thịt dê à ?

Chủ quán hạ giọng thầm thì.

- Pháp luật nước Vệ thì không xử tội ấy, mà xử tội ấy bằng một tội khác. Cái này gọi là áp dụng pháp luật một cách không cứng nhắc, phù hợp với tình hình thực tiễn. Nếu xử đúng tội thì còn gì là nước Vệ nữa.

Khổng Phu Tử tưởng chủ quán điên, trả ngay tiền vội vã đi. Đi đến đầu đường gặp một đám người đang ngồi ở cửa quan , có vẻ kêu oan. Định vào hỏi thì lính canh ngăn lại. Hỏi họ làm sao, lính canh nói.

- đây là những người giàu có, họ có cái thú là ra vẻ nghèo khổ, đi kêu oan.

Khổng Phu Tử hỏi.

- Sao họ phải làm thế.

Lính canh nói.

- Họ làm thế bởi vì họ thích làm như thế, nếu không họ chả biết làm gì ?

Không Phu Tử hỏi.

- Thế không có ai kêu oan thật à ?

Lính canh.

- Nước Vệ tôi khổ nỗi là chẳng có ai bị oan. Triều đình nghiêm minh, pháp luật xử đúng người đúng tôi, không bao giờ bỏ sót kẻ pham tội. Bởi vậy mấy chục năm nay, dân chúng đều yên ổn làm ăn. Các quan toà, công đường đều vắng vẻ. Sợ cảnh công đường lạnh lẽo, triều đình mới cho người giả bộ dân oan đi khiếu nại. Ông đứng đấy hàng ngày mà xem, quanh đi quanh lại chỉ mỗi mấy người đó thôi. Đến mấy tháng nay rồi. Lâu lâu chúng tôi lại đổi lớp người khác cho nó có không khi mới.

Không Phu Tử hoang mang, chả biết thật giả thế nào, trong lòng đầy nghi hoặc điều lính canh nói. Muốn vào hỏi cho rõ thì lính canh ngăn không cho. Họ chỉ tay đằng trước.

- Ông muốn hỏi gì thì đến nhà kia, người ta trả lời cho ông đầy đủ. Chỗ này mất vệ sinh, ông vào đây lây bệnh truyền nhiễm, chúng tôi lại có trách nhiệm.

Không Phu Tử sang toà nhà, thấy bên trong nhiều người đang chơi bài. Vào hỏi thì họ nói ngày mai quay lại, người có trách nhiệm đi vắng. Không Phu Tử ngày mai quay lại, họ lại bảo ngày kia. Chán quá đành thôi. Sau lang thang ở nước Vệ nửa năm, về đến nhà mới viết thành sách Giả dối là nền tảng vững chắc . Sách có đoạn.

...nớc Vệ lấy giả dối làm nền tảng, bởi vậy bền vững đến muôn đời. Triều đình lừa dân, dân lừa dân, con buôn lừa con buôn. Nếu tất cả lừa nhau thì lại thành một xã hội ổn định. Vì như thế ai cũng lừa ai chả có ai thiệt thòi cả, xã hội thế mới là công bằng, văn minh. Một xã hội đang yên ổn như vậy mà kẻ nào dám nói sự thật ắt là kẻ nguy hiểm, rắp tâm phá hoại an ninh, ổn định của đất nước....

Sách này về sau nước Vệ đưa vào văn kiện, là một trong những bài lý luận của quan trường.