Hậu Đình Hoa

Nguyên tác là:

Lệ vũ phương lâm đối cao các

Trân trang điểm chất bản khuynh thành,

Ánh hộ ngưng kiều sa bất tiến,

Xuất duy hàm thái tiếu tương nghinh.

Yêu cơ kiểm tự hoa hàm lệ,

Ngọc thu lưu quang chiếu Hậu Đình.

Nghĩa:

Bóng rợp hương thơm chốn lâu các,

Nghiêng thành vẻ đẹp với mầu tươi.

Ngoài cửa dịu dàng khoan dạo bước

Trước màn chào đón mỉm môi cười,

Má hồng tựa đóa hoa đầy móc

Cây ngọc sân sau chiến sáng ngời

(Bản dịch của Phan Thế Roanh)

Hậu Đình Hoa là khúc hát do Trần Hậu Chủ sáng tác, gồm những ca khúc ong, bướm, lả lơi khêu gợi chuyện phòng the. Vua quan say sưa bên những bản nhạc dâm đãng. Bỏ mặc triều chính đến nỗi giặc đến sát bên kia sông mà bên này triều đình của Trần Hậu Chủ vẫn mải mê tiếng nhạc khêu gợi đó. Nhà Hậu Trần bị diệt vong, đời sau coi Hậu Đình Hoa là khúc ca vong quốc.

Đỗ Mục có lần đi qua bến sông một đêm trăng thanh vắng làm bài thơ có câu.

Khói bay, nước lạnh, khói trăng pha,

Thuyền đậu sông Tần cạnh Tửu gia.

Hận nước gái buôn không biết rõ,

Cách sông còn hát "Hậu Đình Hoa".

(Bản dịch của Quốc Ấn)

Nguyên văn:

Yên lung hàn thủy, nguyệt lung sa,

Dạ bạc Tần hoài cận tửu gia.

Thương nữ bất tri vong quốc hận,

Cách giang do xướng "Hậu Đình Hoa".

Trong "Cung oán ngâm khúc" của Nguyễn Gia Thiều ở nước ta, cũng có câu:

Vườn Tây Uyển khúc trùng thanh dạ,

Gác Lâm Xuân điệu ngã Đình Hoa.

Thừa ân một giấc canh tà,

Tờ mờ nét ngọc, lặp lòe vẻ son.

Riêng câu ; Thương nữ bất vong tri quốc hận, cách giang do xướng Hậu Đình Hoa còn có người dịch là.

Con hát biết chi thù mất nước

Cách sông còn hát Hậu Đình Hoa.

Cách sông là chỉ giặc đã đến ngay bên kia sông, trong cảnh nước khốn cùng mà còn say sưa nghe con hát ca khúc ấy, âu cũng là vận nước Hậu Trần mạt hết mới sinh ra thứ văn hoá đổ đốn như vậy. Bọn con hát mới được nuông chiều như vậy.

Cũng là những lời nói đến phụ nữ với vận mệnh đất nước, có lẽ câu thơ của nữ sĩ Ngân Giang dưới đây là đối nghịch với hai câu thơ cuối của Đỗ Mục.

Ải bắc quân thù kinh vó ngựa

Giáp vàng , khăn trở lạnh đầu voi..

Hàng nghìn năm đã qua từ cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng, câu thơ ngân lên vẫn khiến người đọc nhớ tới vị nữ anh hùng quả cảm đã dẫn dắt nhân dân chống ngoại xâm. Chiến tranh là mất mát. Vành khăn tang chồng làm lạnh giá cả thân chiến tượng là cả một hình ảnh bi hùng, đẫm lệ. Nó cũng chính là hình ảnh của cả dân tộc Việt Nam suốt mấy nghìn năm chống ngoại xâm. Đi cùng là hệ luỵ đau thương, mất mát, chia ly.Nhưng những điều đó không khiến chúng ta sờn lòng trước quân thù. Nó không làm được cho cả những người phụ nữ Việt Nam hiền dịu khiếp nhược.

Mùa xuân là mùa của muôn hoa đua nở. Những cánh hoa khoe sắc mang vẻ đẹp thiên nhiên ưu đãi cho đời. Những người con gái cũng thường được ví như bông hoa đẹp. Nhất là những bông hoa trên sàn diễn. Cứ mỗi lần xuân đến, khắp nơi ca hát đón chào mùa xuân mới. Trong lúc nghe những khúc hát đó. Xin bạn hãy một lần ngâm lời thơ Trưng Nữ Vương mà nữ sĩ Ngân Giang đã sáng tác trong thời kỳ mà chúng ta bị nô dịch làm thuộc địa cho thực dân Pháp. Những lời thơ mà ngày nay có lẽ bởi tư tưởng cho rằng chúng ta đang sống yên bình không cần những sáng tác như thế.

Trưng Nữ Vương

Thù hận đôi lần chau khóe hạnh
Một trời loáng thoáng bóng sao rơi
Dồn sương vó ngựa xa non thẳm
Gạt gió chim bằng vượt dặm khơi

Ngang dọc non sông đuờng kiếm mã
Huy hoàng cung điện nếp cân đai
Bốn phương gió bão dồn chân ngựa
Tám nẻo mưa ngàn táp đóa mai

Máu đỏ cốt xong thù vạn cổ
Ngai vàng đâu tính chuyện tương lai
Hồn người chín suối cười an ủi
Lệ nến năm canh rỏ ngậm ngùi

Lạc tướng quên đâu lời tuyết hận
Non hồng quét sạch bụi trần ai
Cờ tang điểm tướng nghiêm hàng trận
Gót ngọc gieo hoa ngát mấy trời...

Ải bắc quân thù kinh vó ngựa
Giáp vàng khăn trở lạnh đầu voi
Chàng ơi, điện ngọc bơ vơ quá,
Trăng chếch ngôi trời bóng lẻ soi

Ngân Giang.1939