Thứ Sáu, 26 tháng 6, 2009

Cây xương sông mọc cạnh chân tường




Tuần trước tôi cứ bứt rứt không yên.

Nằm vắt tay lên trán, trằn trọc không ngủ, quay sang bảo vợ.

- Mai em mua lá xương sông về nấu canh nhé.


Vợ tôi hỏi.

- Canh xương sông á, em chưa nghe nói bao giờ. Nấu thế nào hả anh? Canh đấy ăn dễ ngủ à ?


- Em cứ thái ngang lá, nhỏ bằng đốt tay, cứ thế mà nấu thôi.


Đến bữa vợ bảo.

- Phải lên tận chợ Hàng Bè mới mua được, chợ gần nhà mình có bán đâu.


Tôi dùng môi múc canh, những lá rau đã cắt nhỏ dậy lên thứ mùi đặc biệt của lá xương sông. Bỗng tôi nhìn thấy váng mỡ trên môi canh. Giật mình hỏi vợ

- Em nấu với gì thế này?


- Em nấu với thịt nạc thăn.


Tôi nén tiếng thở dài, tự trách mình quên mất không bảo vợ nấu với chút muối, chút nước mắm. Thịt thà vào át mất cái hương nồng của lá xương sông. Nhưng thôi, thế cũng được, tôi chan canh ăn ngon lành. Ăn xong tôi trầm ngâm uống trà, hút thuốc. Vợ tôi vẫn thắc mắc.

- Lạ nhỉ, sao mà anh lại thích ăn canh này, đúng từ bé em chưa nghe thấy ai nói nấu canh lá xương sông.


Tôi lặng yên vì mải nghĩ

Ngày bé tôi theo mẹ về quê ngoại lần đầu tiên, năm ấy tôi lên tám. Quê ngoại tôi cách Hà Nội có 17 klm,nhưng ngày ấy phải đi xích lô ra bến ô tô Kim Liên. Đi xe khách đến Quán Gánh. Sau đó đi bộ từ đường cái về làng. Đi vào mùa hè vì tôi được nghỉ học. Nắng chang chang, hai bên là cánh đồng, thỉnh thoảng có một vài cây xà cừ mẹ con tôi tạm nghỉ chân. Mẹ lấy cái nón quạt ,tôi kêu khát nước. Mẹ đi đến cái ao có lối xuống xây bằng gạch và xung quanh ao là bờ tường thấp ngang cổ tôi, dùng nón múc nước. Tôi hỏi mẹ

- Sao lại uống nước ao hả mẹ?


Mẹ bảo

- Đấy là cái giếng làng con ạ


Thế là tôi biết một điều, ở làng quê có cái giếng to gọi là giếng làng. Còn những cái giếng to hơn cái mâm ăn cơm là giếng nhà

Đi mãi qua mấy cái làng rồi đến làng bà ngoại tôi, làng có lèo tèo tí nhà, không nhiều như làng khác. Mấy cái làng đi qua lát gạch đỏ. Còn đường làng ngoại tôi bằng đất không, bụi bám theo đôi dép lê quèn quẹt tung đầy quần áo. Mẹ bảo nhấc cao chân lên, tôi mếu máo mỏi chân lắm rồi mẹ ạ. Mẹ bảo cố lên gần đến nhà mình rồi. Mẹ con tôi đi dọc con sông, những cái vó như con bọ ngựa khổng lồ chốc lại có người nhấc lên, vài con cá nhỏ nhảy lung tung trong lưới làm tôi thích thú quên cả mệt. Đến một cái bờ rào bằng bụi duối , mẹ tôi nhấc những cành tre khô ở một đoạn trống của bụi duối. Hiện ra cái ngõ nền đất hai bên là bụi tre. Mẹ bảo

- Đến nhà rồi, chắc bà đi vắng mới đóng cổng


Tôi lạ lẫm ngoái nhìn cái cổng bằng mấy nhành tre khô gác qua. Mẹ dắt tay đến sân gạch cũ kỹ, cái sân thấp hơn nền đất. Cho nên sân có bờ mọc rêu xanh lốm đốm, góc sân là cái bể nước hứng nước mưa từ nóc nhà mái rạ, nước dẫn bằng nửa cây tre dóc đôi. Trên nóc bể bát đũa để trong cái rổ. Dưới chân bể có những cái cây con lá nhỏ thuôn dài có răng cưa.

Mẹ con tôi ngồi trên thềm nhà đợi bà về. Mẹ bảo bà đi làm đồng sắp về rồi. Nắng gay gắy rọi xuống sân. Nhưng bù lại lại có nhiều gió mát thổi bụi tre xào xạc khiến thân chúng cọ vào nhau thành tiếng kẽo kẹt rất vui tai. Chim hót ríu rít trên cây sấu đầu bể nước. Nhà bà ngoại bằng gạch mái rạ, mặt trước toàn bằng gỗ. Cánh cửa gỗ là những cánh nhỏ xếp khít vào nhau. Tôi gối đầu lên đùi mẹ ngủ lúc nào không biết. Đến lúc bà về, mẹ gọi dậy.

Bà ngoại mặc quần đen, áo cánh nâu vá mấy miếng, nón rách. Bà hỏi

- Mẹ con mày về lâu chưa, tao đi làm cỏ ngoài ruộng rau, sao không ra mà gọi lại ngồi chờ. Thằng nào đây.


Mẹ tôi đứng dậy đỡ cái cuốc cho bà trả lời

- Thằng thứ năm bà ạ, nó tên Hiếu.


Mẹ quay sang bảo tôi

- Con chào bà đi


Tôi chắp tay trước ngực

- Cháu chào bà ạ


Bà ngoại tôi khen

- Ừ cháu ngoan quá, có phải thằng này học giỏi nhất nhà không ?


Mẹ tôi tự hào nói

- Vâng, đúng nó bà ạ. Nhưng nó cũng nghịch nhất nhà. Các anh chị nó về mấy lần rồi. Lần này cho nó về chơi với bà, nó chưa được về quê lần nào.


Bà mở cửa, dỡ từng cái cánh cửa xếp một bên. Các cánh cửa bề ngang bằng gang tay người lớn. Nhà bà ngoại nền bằng đất mát lạnh, giữa nhà lá bộ bàn ghế. Bên góc là chiếc phản, dưới gầm phản khoai tây , khoai lang lổn nhổn. Góc nhà bên kia là cái cối xay bằng đá. Nhà bà không có tủ, chỉ có cái hòm gỗ đựng quần áo hay gì đó, cái bồ đựng thóc và cái thùng nhỏ đựng gạo. Mẹ tôi đưa bà gói mỳ chính mang từ Hà Nội về. Bà đỡ rất nâng niu, lấy cái lọ nhỏ bằng thuỷ tinh trong chạn. Bà dùng kéo cắt tí mép túi mỳ chính dốc ít mỳ chính vào trong lọ. Rồi bà lấy chun buộc cái vết cắt ở túi mỳ chính, mở khoá hòm cất vào đó. Bà lấy gạo nấu cơm, bảo mẹ.

- Tao không biết mẹ con mày về, không thì đã hái nắm rau muống ngoài ruộng. Còn ít tép rang ăn vậy


Mẹ bảo.

- Thằng Hiếu nhà con nó không có canh không ăn cơm, thôi để con chạy quanh vườn hái rau dền


Bà ngăn.

- Rau dền cằn lắm, thôi hái lá xương sông mà nấu canh. Cây xương sông mọc cạnh chân tường đấy





Photobucket Tôi theo mẹ đi quanh tường nhà, quanh góc bể. Cây xương sông mọc lung tung, ngay cả cái kẽ gạch ở mép sân nó cũng mọc được. Mẹ ngắt từng cái lá rất nhẹ nhàng, chốc đã đuợc nắm to, mẹ rửa cẩn thận từng lá một. Xong thái ngang chúng từng lớp nhỏ. Bữa cơm dọn ở hiên nhà, cá liu riu kho mặn, canh lá xương sông, cơm gạo mới thơm ngào ngạt không như thứ gạo ở nhà tôi ăn. Nhà tôi ở Hà Nội những cũng nghèo lắm. Mẹ tôi phải nuôi 6 anh chị em, bố tôi đang ở trong tù. Tôi lúc nào cũng bị đói, các anh chị tôi cũng vậy. Cả nhà trông vào gánh hàng rong của mẹ, khốn quá chị đành bỏ học làm thêm gánh hàng nữa đi rong. Đỡ đần giúp mẹ nuôi các em và tiếp tế cho bố trong tù. Các anh đi học về người đi bơm xe đạp, người đi bốc vác. Sau rồi các anh cũng đành bỏ học nốt. Chỉ còn tôi và em trai bé quá chưa đi làm được nên vẫn đi học. Thế nên bảo tôi học giỏi nhất nhà có lẽ bởi vì các anh, các chị đã bỏ học đi kiếm tiền hết rồi mới đúng.

Tôi ăn rất ngon, ba bát cơm đầy, mùi thơm của lá xương sông trong bát canh vương vất. Mẹ bảo bao giờ về Hà Nội, mậu dịch bán tem phiếu mua được thịt mẹ sẽ làm chả xương sông. Ăn chả xương sông với cà pháo, rau muống luộc dầm sấu màu hè này ngon phải biết....

Lúc trở về Hà Nội, bà tôi lấy một bị khoai sọ, một bị gạo để hai mẹ con mang về nhà ăn. Mẹ nhận các thứ nói nghẹn ngào.

- Khổ bà quá, chúng con ở thành phố không có gì cho bà. Bà ở quê cằn cỗi, tần tiệm có thứ gì không bán, không ăn để cho con cháu hết.


Bà xua tay.

- Mang về cho các con mày ăn, tao nắm rau là qua bữa. Chẳng qua bố chúng nó không có nhà nên chúng nó mới khổ thế này.


Mẹ con tôi vác bị khoai, gạo đi về. Trời nắng, đi bộ cái bị khoai tôi vác càng lúc càng nặng, lên phải hay nghỉ . Đến cái giếng mẹ tôi lại dùng nón múc nước cho tôi uống. Nhìn tôi mồ hỗi nhễ nhại vì mang bị khoai, mẹ nói.

- Con cố gắng nhé, bà ở quê sống khổ sở , chắt chiu để mẹ con mình có cái ăn đấy. Nào con trai mẹ, khoẻ như đô vật, đứng dậy đi nào.


Đêm thứ bảy vừa qua, điện thoại bàn reo. Tôi bật điện nhìn đồng hồ đã 1 giờ đêm. Linh cảm chuyện chẳng lành. Tôi rất sợ những cú điện thoại hay ai gọi giữa đêm, việc lành người ta đã để đến ngày mai. Chị tôi báo tin.

- Bà mất, mai về quê sớm


Tôi đặt ống nghe, ngồi thừ một lúc. Tôi mặc quần áo, lấy đồ dùng về quê luôn. Về đến quê, đèn điện bật hết. Bà tôi nằm trong màn như vẫn đang ngủ. Cậu tôi nói.

- Thôi cứ để bà đấy, như bà đang ngủ


Sáng hôm sau nhập quan cho bà, làm lễ phát tang. Tôi đi quanh nhà tìm bụi cây để chặt cái gậy cho cậu chống đưa bà về suối vàng. Bỗng thấy mép tường giáp nhà bà với nhà hàng xóm. Một cây xương sông mọc trên kẽ tường, cùng với đám dương xỉ. Loài cây có sức sống kỳ lạ chỉ cần tí đất ở nơi cằn cỗi cũng sống xanh tốt, lá dày. Loài cây có hương vị quê mùa, nhưng nếu thong dong vừa ăn vừa nghiền ngẫm cái hương vị của nó. Sẽ thấy rất ngon. Sau khi đưa bà ra đồng, buổi chiều khách khứa vãn hết. Chợ ở quê chỉ họp sáng, trong nhà thịt thà vẫn còn nhiều nhưng không có rau. Tôi bảo vợ.

- Em hái lá xương sông nấu canh


Vợ tôi hỏi hái ở đâu.

Tôi bảo.

- Cây xương sông mọc cạnh chân tường.



Bữa cơm dọn lên, tôi kể cho vợ nghe bữa ăn canh xương sông đầu tiên của tôi.

25 nhận xét:

  1. hay cảm động quá, làm toi nhớ bà ngoại vô cùng

    Trả lờiXóa
  2. Bài viết hay và cảm động quá.

    Trả lờiXóa
  3. Bác làm cháu nhớ đến món... cháo Don* của mẹ cháu! Huhuhuh...
    * Don: con tương tự con dắt (loài sò vỏ mỏng, nhỏ = đốt ngón tay, ở bãi cát nc' mặn)

    Trả lờiXóa
  4. câu chuyện của anh cảm động quá, đọc xong vẫn văng vẳng câu :"Cây xương sông mọc cạnh chân tường.."
    Nấu chỉ đơn giản: nước sôi, thả lá xương sông thái ngang = đốt ngón tay vào rồi nêm mắm muối thôi ạ? E tò mò muốn thử nấu 1 bát canh xương sông quá! :)

    Trả lờiXóa
  5. Ban viet that cam dong! Cau cho linh hon Ba duoc sieu linh, tinh do!

    Trả lờiXóa
  6. Xúc động lắm anh! Entry này nặng ký quá! Đủ chất liệu cho một truyện dài.

    Trả lờiXóa
  7. Câu chuyện cảm động quá, còn tôi nhớ đến món lá ngót ở quê mặc dù lớn lên thì ko còn thích nữa. Buồn ghê.

    Trả lờiXóa
  8. Món đặc sản của bà nội em là cháo đuôi lợn và canh lá dâu tằm. Canh lá dâu còn ăn được chứ cháo đuôi lợn nhỡ không may vớ được cái mẩu đuôi thì sợ hết hồn hết vía. Bà nội em cũng mất rồi, mỗi lần nhắc đến bà lại nhớ canh lá dâu tằm và cháo đuôi lợn.

    Trả lờiXóa
  9. em đc anh canh lá xương sông rồi, thỉnh thoảng má em vẫn trồng rồi nấu canh với tôm tươi, má bảo ăn thế mát, còn bảo mua thì chả biết ở đâu?! chắc là ko fổ biến.

    Trả lờiXóa
  10. xúc động quá anh
    em xin chia buồn với gia đình anh
    hồi bé, em khác anh là không cần canh vẫn ăn cơm bình thường
    trộn muối hạt to với cơm nguội

    Trả lờiXóa
  11. Truyện hay, nhưng buồn quá. Bát canh xương sông không có gì đặc sắc, điều quan trọng là những kỉ niệm tuổi thơ của anh đã gắn liền với nó mất rồi.
    Tự nhiên thấy nhớ thời thơ ấu quá...

    Trả lờiXóa
  12. em chưa ăn canh xương sông bao giờ, chả xương sông thì em ăn rồi

    Trả lờiXóa
  13. ♥♫™.¶ღ¶.ä.x.۞.™♫♥lúc 21:23 26 tháng 6, 2009

    anh ơi, đọc xúc động quá. Chia buồn với gia đình anh...
    Cây xương sông mọc ở chân tường, ko chăm cũng tốt. Mẹ em hay lấy cuốn chả..

    Trả lờiXóa
  14. ở miền Nam có cây xương sông không anh? Em mới nghe cây này lần đầu. Đọc bài anh viêt xong, em chạy ra chân tường ngó hoài mà hổng có. Ôi, "cây xương sông mọc ở chân tường"

    Trả lờiXóa
  15. Xin chia buồn với bác. Ngày bé mẹ tôi thỉnh thoảng nấu canh bằng lá vông non để ăn cho dễ ngủ bác ạ, chắc cũng tại lắm mối lo toan.

    Trả lờiXóa
  16. xương xông :(

    Trả lờiXóa
  17. Em thì chưa bao giờ nghe nên vì thế cũng chưa bao giờ được ăn cây xương sông. Chuyện này sẽ làm em nhớ. Ít nhất là nhớ hình ảnh "cây xương sông mọc ở chân tường"...

    Trả lờiXóa
  18. Chia buồn với bạn. Bà của bạn mới thật sự là vĩ đại.

    Trả lờiXóa
  19. Chia buồn với anh!
    Bài này có thể đưa vào tuyển tập Đi Tìm Thương Nhớ được đấy vì đọc rất xúc động.

    Trả lờiXóa
  20. Tôi rất xúc động khi đọc câu chuyện này của anh! Trong này, thỉnh thoảng tôi vẫn mua được lá này về nấu canh! Cuối năm, nhớ quê cồn cào.

    Trả lờiXóa
  21. Câu chuyện của bạn giản dị, đọc nghe như đang ở trong cảnh quê vậy. Thắp một nén hương cho linh hồn bà nhé.

    Trả lờiXóa
  22. Bài viết thật cảm động và ý nghĩa.
    Em ở TP HCM, vườn nhà có nhiều loại cây trái và rau, nhưng không biết là có loại lá này không nhỉ?

    Trả lờiXóa
  23. Đọc entry này cay mắt quá. Không phải khóc. Cũng không phải nước mắt. Chỉ đơn giản cứ thấy cay cay mắt, cay cay sống mũi...(vì nhớ tới....bà ngoại của mình)
    Điện thoại hết tiền. Ví cũng hết tiền (gần nửa tháng). Hôm nay mới có máy tính (gần 1 tuần)để ngó nghiêng Internet với lại bờ lốc. Đọc blog của đồng chí anh, phát hiện ra nhiều điều "mới lạ".

    Trả lờiXóa